Keskin Bıçak

Bu özgüvenin sınandığı en önemli özelliktir. Çocuklarımızın çok karmaşık becerileri edinmeleri zor olsa da, daha sonra geliştirebilecekleri iyi alışkanlıklar kazanmalarına yardımcı olabiliriz. Size çocuklarınızla paylaşabileceğiniz bazı ipuçları vermek istiyorum.

İyi ifade edilmiş bir eleştiri nasıl yapılır?

Doğru zamanı seçmeyi öğretin

Çocuğunuz, ya siz çok meşgulken ya da başkalarının yanında sizi eleştirmeye başladığı zaman bu konuyu başka zaman konuşmanız gerektiğini söyleyin.

Olumlu birşeyler de söylemeyi ihmal etmeyin "Seninle oyun oynamaktan hoşlanıyorum, ama sen ..." demeyi öğretin.

• Karşısındaki insana anlayış göstermesini öğretin Karşımızdaki insanı hiç değilse anlamaya çalıştığımızı göstererek, onun yapacağımız eleştiriyi daha rahat kabulleneceğini söyleyin (örneğin, "Evin en küçük çocuğu olmak hiç de kolay değil, biliyorum, ama ...").
• Bir seferde tek bir konuyu eleştirmeyi öğretin
Rahatsız oldukları tüm konuları bir seferde ortaya dökmeyi engelleyebilmelerini öğretin.
• Karşısındakini küçük düşürmemeyi öğretin Bu tür davranışlar gösterdiğinde onu uyarın.
• Değişmenin yararlarından söz edin.İnsanların kendi yararlarına olduğuna inandıkları durumlarda değişebileceklerini anlatın (örneğin, Benim giysilerimi izinsiz almazsan, ben de sana bazen istediklerini ödünç verebilirim.).

Yapılan eleştiri nasıl kabullenilir?

Olumlu düşünmeyi öğretin

Eleştirinin insanı incitebileceğini, insanların her zaman eleştiriyi iyi niyetle yapmayacağını, fakat eleştirilerden her zaman yararlı bir şeyler öğrenebileceğimizi hatırlatın. Böylelikle sinirlenmeden, dikkatle dinlemeyi öğrenirler.

Sinirlenmemeyi öğretin

Saldırıya uğradıklarını düşündükleri zaman, birkaç kez derin nefes alarak ve adalelerini gevşek tutmaya çalışarak, doğal tepkilerini kontrol altına alabilmeyi öğretin.

Beklemeyi öğretin

Yapılan eleştiri sinirlerini bozarsa ya da eleştiren kişi haksızsa, hemen kendini savunma ya da misilleme yapma eğilimlerini kontrol edebilmelerini öğretin. Büyüdüklerine inandığınız zaman ise, aşağıda söz edeceğim çok basit bir kendini iyi ifade edebilme tekniği olan "sis" yöntemini öğretin. Kendilerini eleştiren insanla aynı fikirde olduğu duygusuna kapılmalarına neden olabilecek bu teknikten çocuklar başlangıçta pek hoşlanmazlar, ama birlikte çalışırsanız, bu tekniğin ne denli yararlı ve güçlü bir yöntem olduğunu anlayacaklardır. Çok fazla kullanmasalar da, bu yöntem sayesinde, bu tür eleştirilerle başa çıkabileceklerini bilmek özgüvenlerini arttıracak ve "ukalâ" ve "zorba" insanlara karşı bile söylemek istediklerini söylemekten çekinmeyeceklerdir.

Sis: Haksız ve istenmeyen eleştirilerle başa çıkabilme

Bu tekniği ne zaman kullanabilirsiniz?

• Sakinleşebilmek ve söylenenleri iyice anlayıp, yanıtınızı düşünmek için zaman kazanmak istediğinizde
• Sizi eleştiren kişi yanlış yer ve zaman seçtiyse (örneğin, diğer arkadaşlarınızın önünde ya da güzel bir partiye gitmek üzereyken)
• Düşüncesine önem vermediğiniz ya da gereksinim duymadığınız birisi sizi eleştirdiği zaman
• Sizi eleştiren insanın kötü bir ruh halinde olduğu için size haksızlık ettiğini ve bu nedenle sözlerine önem vermemeniz gerektiğini bildiğiniz zaman
Bu teknik nasıl işler?
• Sizi eleştiren insanla aynı fikirdeymişsiniz gibi bir davranış sergileyin ve söylediklerinde "gerçek" payı olduğunu belirtin. (Fakat içinizden, onunla aynı fikirde olmadığınızı ve bu konuyu düşüneceğinizi kendi kendinize tekrar edin.)
Sonuç:
• Karşınızdaki sonunda sizi eleştirmekten vazgeçer.

"Sis" tekniği ile ilgili örnekler:

"Sis" sözcükleri italikle, özgüveninizi rahatlatacak olan içinizden söylemeniz gerekenler ise parantez içinde gösterilmiştir.

Eleştiren 1: "Çok cimrisin. Paranı harcamaktan sürekli kaçınıyorsun."
Yanıt: "Evet, belki de cimriyim." ("Bu doğru değil. Aksine cömert bir insanım. Hatta bazen müsrif bile olabiliyorum.")

Eleştiren 2: "Ne kadar sıkıcı bir insansın. Hiçbir yere gitmek istemiyorsun."
Yanıt: "Galiba eskisi kadar sık dışarı çıkmıyorum." ("Yine bir şey buldu. Eve gidince, belki de zamanımı nasıl geçirdiğimi bir düşünsem iyi olacak.")

Eleştiren 3: "Siz bütün çocuklar birbirinize benziyorsunuz. Hiç başkalarını düşünmez misiniz? Nedir bu müzik böyle, bangır, bangır?"

Yanıt: "Galiba haklısın, müzik biraz yüksek." ("Yine ruh hali kötü. Herkese bağırıp duruyor. Söyledikleri konusunda içten olduğuna inanmıyorum, çünkü müziği dün de aynı tonda dinliyordum.")

ALIŞTIRMA: Kendilerini iyi ifade etmelerini teşvik etme

• Çocuklarınızla birlikte onların anlamlı bulduğu ve tüm ailenin saygı göstereceği kısa ve net bir "kendini iyi ifade edebilme hakkı" listesi hazırlayın. Önümüzdeki hafta içinde, bu haklara saygı gösterildiği, ya da gösterilmediği durumlarda dikkatleri çekin ve çocuklarınızın da aynı biçimde davranmalarını isteyin (örneğin, "Benim fikrimi almadın." "Benim de fikrimi söyleme hakkım var."). Eğer bir tartışma söz konusu olursa, kendilerini iyi ifade edebilmelerine yardım edin.
• Önümüzdeki hafta içinde, çocuklarınız övgü aldığında ya da başkalarını övdüklerinde sergiledikleri davranış biçimleri hakkında onlara bilgi verin. Övgüde bulunmak konusunda çekingen davrandıkları takdirde, onlara önerilerde bulunun. ("Kardeşine neden onunla oynamaktan zevk aldığını söylemiyorsun?")
• Çocuklarınızın sizi yapıcı bir şekilde eleştirmelerini isteyin (örneğin, öykü kitaplarını okuyuş tarzınız, ya da pişirdiğiniz yemekler) ve bunu iyi ifade edip etmedikleri konusunda onlara bilgi verin.

Şunu aklınızdan hiç çıkarmayın:

Kendini iyi ifade edebilmek, pasif ya da agresif davranış biçimlerinin yanında, hem çok olumlu, hem de yapıcı bir seçenektir. Sonuç her zaman başarılı olamayabilir; fakat, benlik saygısı ve karşılıklı saygının geliştirilmesinde mucizeler oluşturur.