Keskin Bıçak

Genel olarak aile ortamını sağlıklı ve sağlıksız olarak ayırabiliriz. Sağlıklı ailede bireyler, doğru bildiklerini söylemekte ısrar edebilir ve gerçekçi olmaya özen gösterir; kendi düşünce, duygu ve davranışlarından kendilerini sorumlu tutarlar. Sağlıksız ailede ise, bireyler dıştan denetimli kişiler olarak yetişir.

Çocuklarını her hâliyle kabul etmeleri için, anne babaların, kendi kendilerini kabul etmiş olmaları gerekiyor. Kendi kendileriyle uyum içinde olmayan, henüz kendilerini kendileri olarak benimseyememiş kişilerin, çocuklarını, ne olursa olsun kendilerinin bir parçası olarak kabul edebilmeleri güç olmaktadır. Bu bakımdan "kabul eden anne baba" ile "reddeden anne baba" deyimleri ortaya çıkmıştır.

Kabul eden anne baba genellikle seven anne babadır. Fakat bazı anne babalar, kendi istekleri ile çocuklarının istekleri arasındaki sınırı tayin edememektedirler. Kendilerini ve çocuklarını, aynı önemde kabul ederek, çocuğa kendisi olmak, kendini ifade etmek hakkını vermekle birlikte, anne babanın kendi haklarını da aynı derecede gözetmesi ve gerektiğinde evet de hayır da diyebilmesi önemlidir.

Reddeden anne baba ise, çocuğunu devamlı ihmal eden, hor gören, itip kakan, ona iyilik yüzü göstermeyen kişiler olarak tanımlanmaktadır. Böyle anne babaların yanında yetişen çocuklar, gerçekten güç durumdadırlar. Reddetme her zaman bu derecede aşırı olmayabilir. Fakat reddetmenin en hafif şekilleri bile çocuklar tarafından hissedilmektedir. Bazı anne babalar, çocuklarını devamlı olarak küçültücü sözlerle eleştirirler; banyoya veya kömürlüğe kapatmakla tehdit ederler; onları içinde bulundukları güçlüklerden kurtarmak için, öğretmen, doktor gibi bir yetkiliye başvurmazlar; korkularına önem vermezler; onların her hareketine müdahale ederler ve kendi başlarına düşünebilmelerine, günlük hayata kendi imkânlarıyla karşı koymaya çalışmalarına izin vermezler; onları ancak uslu durdukları, üstlerini başlarını temiz tuttukları ve okulda başarılı oldukları zaman seveceklerini söylerler; en çok istedikleri şeyleri, (örneğin, bir fotoğraf makinesini, bir oyuncağı) ancak gösterdikleri bir işi başarırlarsa alacaklarını söylerler; onları başlarından defetmek istedikleri zaman ise, istedikleri her şeyi verirler.

Anne baba deyince genelde, çocuğu dünyaya getirmiş olan kişiler anlaşılır. Bu kişiler çocuğun biyolojik anne babasıdırlar. Eğitimciler ve psikologlar bir de psikolojik anne deyimini getirmektedirler. Psikolojik anne babalar, biyolojik anne baba olsun olmasın, kendilerinde anne babalık nitelikleri bulunan kişiler olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda bütün yetişkinler, hatta yerine göre, birçok genç çocuklar ve gençler, anne baba görevini yüklenmektedirler.
Psikolojik anne baba, biyolojik anne babadan farklı olarak kendilerinde anne babalık nitelikleri bulunan kişilerdir. Bunlar, seven, sabırlı, çocuğun ihtiyacını kendi rahatına tercih eden, anlama çabası içinde olanlardır. Kabul eden anne baba kendini ve çocuklarını kabul eden, seven, çocuğa kendisi olma hakkını tanıyan, evet ya da hayır diyebilen, çocuğun her dediğini yapmak yerine sınır koyabilen ve onun lehine davranan kişilerdir.

Kabul etme ve reddetme davranışları çoğunlukla iç içedir. Çocukların yalnız yanlışlarını gören, ağır cezalar veren, az sevgi gösteren, düşmanca tavır alan, başarılı olunca seven; ayrıca istediği her şeyi veren, başından uzaklaştırmak için her dediğini yapan; aşırı düşkünlük nedeniyle çocuğu çok koruyan, kısıtlayan veya her konuda serbest bırakan, yaptığı hataları düzeltmesini sağlamak yerine çocuğu eleştirilmekten bile koruyan, çocuğa kendini geliştirme imkânı vermeyen anne babalar reddedicidir.