Keskin Bıçak

Günümüzde oyuncaklar giderek daha karmaşık bir yapıda karşımıza çıkıyor. Bu durumda çocuklarımızın yaratıcılığını artırmak, ruhsal ve bedensel gelişimine katkıda bulunmak istiyorsak, oyuncak seçerken nelere dikkat etmeliyiz?

Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Öğretmenliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Tosun Yalçınkaya ile okul öncesi çocuğun oyun ihtiyacı ve anne-babaların oyuncak seçerken dikkat etmeleri gereken noktaları konuştuk.

Oyuncaklarla oynamak çocuğun kişiliğini nasıl etkiler?

Oyuncak, çocukların çevrelerini, yani dış dünyayı ve insanlararası ilişkileri mümkün olduğu kadar mantıki bir şekilde anlama, kavrama ve yorumlamalarına yardımcı olan bir eğitim aracıdır. Oyun, kendi içinde bir bina ise oyuncaklar da binanın tuğlalarıdır.

Çocuk, oyuncaklarıyla kurduğu ilişkiler sonucu nesneleri daha yakından tanıma fırsatı bulur. Bu durum, çocuğun zihinsel dünyasının organize edilmesinde yardımcıdır. En basit oyuncaklar bile çocuğun hayal gücünün gelişmesinde çok etkilidir. Çocuk, hayal gücü sayesinde oyuncakları, oyun amacı için başka bir alana aktarır. Örneğin, çocuk kendisini bir otomobil olarak hayal eder, kendisine emirler verir, bazı görevler yükler. Oyuncaklarıyla ilişki içinde olan çocuk, eşyaların mekândaki durumdaki durumlarını da tanır. Çocuğun oyuncakları işaret ederken kullandığı kavramlar onun mekân ilişkilerini oyun içinde kendi kendine faaliyette bulunarak öğrenmesine yardımcı olur. Aslında oyun, çocuğun küçük dünyasıyla hayatın karmaşık yapısı arasında bir köprü görevi görür. Bu durum oyuncağın önemini ortaya çıkarmaktadır.

Hangi yaş grubu hangi oyuncaklarla oynamalı?

0-3 üç yaş arası çocuklarda oyuncak seçiminde güvenliğin yanısıra oyuncağın çocuğun gelişim düzeyine uygunluğu, çeşitli oyunlarda değişik şekillerde kullanılabilme özelliği de önemlidir. Çocuğun kavrama ve zihinsel gelişim hızının en yüksek olduğu okul öncesi dönemde zekâsını geliştirici, dil ve motor gelişimine yardımcı olarak kendisini ifade etmesini sağlayan eğitici oyuncakların önemi büyüktür. Bu yaş grubu; müzik kutuları, bez oyuncaklar,toplar, itmeli-çekmeli ses çıkaran oyuncaklar vb. oynamalıdır.

3- 4 yaşındaki çocuğun hareketleri daha düzenli ve kararlıdır. Tırmanmak, kaymak, inip- çıkmak, üç tekerlekli bisiklete binmek bu yaşlarda en çok sevilen faaliyetlerdendir. Bu yaştaki çocuklar her türlü inşa malzemelerinden hoşlanırlar. Birbirinden ayrılabilen ve tekrar bir araya getirilen tahta oyuncaklar, itmeli çekmeli araçlar, bağlama oyuncakları, kil ve plastilin, tahta çekiç ve çivi, boncukları küçükten büyüğe doğru giden tahta veya plasik parçalar, büyük bloklar, barınak ve çadır yapmaya yarayan çıtalar, büyük resimli parçaları olan tablolar, sandalyeler, eskimiş kumaş parçaları, battaniyeler değerli oyun araçlarıdır.Bunların yanısıra; parmak boyaları, keskin olmayan makas ve kağıtlar, basit teyp, çekiç, çivi ve mantar pano, dikiş kartları, mıknatıslar, yap-boz oyuncaklar vb. 3- 4 yaş grubu çocuklar için ideal oyuncaklardır.

5-6 yaş grubu çocuklar için bedensel becerilerinin gelişmesine yardımcı olan, dil gelişimini destekleyen ve çocuğun sosyalleşmesini sağlayan oyuncaklar uygundur. Bunlar 8-12 parçalı yap-bozlar, tekerlekli patenler, gölge kuklaları, atlama ipi, el kuklaları, top, topaç, basit kağıt oyunları vb. oyuncaklardır. Ayrıca çocukların ilkokula başlamasıyla oyun ve oyuncak ihtiyacının sona erdiği sanılmamalıdır. Okul dönemi bitene kadar çocuk, boş zamanlarını oyun oynayarak değerlendirmelidir.

“Sırf reklamı yapılıyor diye oyuncak satın almayın”

Anne ve babalar oyuncak seçerken nelere dikkat etmelidir?

Çocukların gerçekten oynayabilecekleri oyuncaklara ihtiyaçları vardır. Çocuklar bir şeylerle uğraşmaktan ve kafalarındaki şeyleri yaratmaktan hoşlanırlar.Onlar için en heyecan verici oyuncak, basit ve doğal olanlardır. Kum, su, kil, çam kozalakları vs. ilginçtir. Evdeki artık materyalleri atmayıp çocuk için yararlı ve tehlikesiz olabilecekleri saklayın.

Oyuncak seçerken basit ve doğal olmalarına dikkat edin. Oyuncak, çocuklara diğer insanlarla birlikte birşeyler yapabilme olanağı sağlamalıdır. Birkaç kişiyle oynanan basit kurallı oyunlar, şans oyunları, kuklalar, el işleri bu iş için uygundur.

Oyuncak bilinçli olarak seçilmelidir. Bunu ancak çocuğu iyi tanıyan, nelerden hoşlandığını iyi bilen biri yapabilir. Oyuncak çocuğun tek başına başa çıkabileceği yapıda olmalıdır. Karmaşık, kurallı ve büyüklerin yardımını gerektiren oyuncaklar çocukların hoşuna gitmez.

Oyuncak merak uyandırmalı, çocuğun çevresini tanımasına yardımcı olmalıdır. Alışverişe çıkmadan önce hangi oyuncağı alacağınıza evde karar verin. Görünce etkisine kapıldığınız renkli ayıcık, belki de çocuğunuzun hoşuna gitmeyecektir. Sırf reklamı yapılıyor diye bir oyuncağı satın almayın. Bu tip oyuncakların etki süreleri kısadır.

Çocuğunuza yaşına göre oyuncak almayı tercih edin. 7 yaşındaki bir çocuk için güvenli olan oyuncak 3 yaş için tehlikeli olabilir. Oyuncak seçerken çocuğunuzun kişiliğini, tercihlerini ve özel yeteneklerini göz önünde bulundurun. Oyuncağın sayısından çok niteliğine önem verin.
Üzerinde sırf eğitici yazıyor diye bir oyuncağı satın almayın. Çocuğun sevdiği diğer bir oyuncak da eğitici nitelikler taşıyabilir.
Sıvıyla doldurulmuş diş kaşıma halkaları ve diğer oyuncaklar konusunda dikkatli olun, sızıntı olup olmadığından sık sık kontrol edin. Sıvıların hastalık bulaştırıcı oldukları bilinmektedir.

Bebekler için tutulabilecek fakat yutamayacağı oyuncaklar seçin. Çok fazla açık mavi veya pembe renkli oyuncak almayın. Çünkü çocuklar renkleri algılayamazlar.Ahşap malzemeden yapılmış oyuncaklar doğallığı nedeniyle diğer malzemelere göre daha sağlıklıdırlar.

“Koku çıkaran oyuncaklar çocuklarda bağımlılık yapabilir”

Koku çıkaran oyuncakları çocukları almayın. Bu tür oyuncaklardan çıkan kokular, çocuklarda bir süre sonra alışkanlık ve uyuşukluk yaratmaktadır. Numaralandırılmış boyama kitaplarını çocuklarınıza vermeyin. Yaratıcılığının gelişmesine engel olurlar. Mekanik oyuncaklar küçük çocuklar için yararlı değildir. Küçük bir çocuk mekanik oyuncağı sadece seyreder. Motorları açıkta olan oyuncakları almayın. Boya ve verniğin az kullanıldığı ahşap oyuncaklar tercih edin.

Kız ve erkek çocukları için oyuncak ayrımı yapılmalı mıdır?

Kız ve erkek çocukları için faklı oyuncaklar olmamalıdır. Bu ayırım çocukların yaratıcılığını sınırlar. Oyuncak bir arabayla bir erkek çocuğu gibi kız çocuğu da oynayabilmelidir. Çıngırak, cimnastik oyuncakları, bebekler, küpler, itmeli oyuncaklar, boyalar, tahta çivi ve çakmalı oyuncaklar kız ve erkekler için eşdeğerdir.