Keskin Bıçak

Genellikle 6. yaştan başlayarak, kızlarda 11, erkeklerde ise 12. yaşa kadar süren bu çağa, "Son çocukluk devresi"adı verilmektedir.(37) Bu devreye sahne olan yılların, bir bütün olarak ele alınacağını öncelikle belirtmek gerekir.

Ferdî farklılıklar nedeniyle, çocuktaki gelişim safhalarını kesin sınırlarla belirlemek mümkün olmasa da, 7-12. yaşlar, çocukta açıkça fark edilebilen, belli ve önemli bir gelişim dönemi olmasıyla dikkati çekmektedir. Çünkü yedinci yaş, çocukta tabii yönelişlerin ortaya çıkmaya başladığı yaştır.(38) Ayrıca bu yıllarda büyüme hızının istikrar bulduğu da gözlenebilmektedir. Çocuk zaman kavramlarını öğrenmiş ve bazı oyunlarda beceri kazanmıştır. Okuma, yazma ve hesaplama gibi temel okul becerilerinin yanında, akranlarıyla yaşamaya da alışmıştır. Ev dışındaki başka yetişkinlerle ilişki kurabildiği gibi; kendi davranışlarının sorumluluğunu da yüklenebilecek bir duruma gelmiştir.(39)

İlk çocukluk devresinin ikinci bölümünü oluşturan 4 ilâ 6 yaşlan arasında kalan devrede, çocuk yine birtakım iniş çıkışların tesiri altındadır. Ne var ki, inatçılık dönemi atlatıldıktan sonra, çocukta "biz" kavramı yavaş yavaş teşekkül ederek, sosyalleşmeye doğru adım atılacaktır. Çocuk "biz" derken, anne baba, kardeşler ve yakın akrabalarını kasdetmektedir. Yardımlaşma duygularının gelişmesiyle,(24) çevreye karşı da açık bir nitelik kazanacaktır. Arkadaşlarıyla pek iyi geçinemese bile, arkadaşlık etmek, onun için en önemli olaylardan biridir.

Bir dinî inanışa bağlı olmada, tabiî ve şuur dışı bir taraf olduğu gibi,(*) bir de isteyerek ve bilerek inanma hali, yani eğitim yoluyla işleniş yönü vardır. Bu itibarla, lesir ve telkin yolu bakımından dinî eğitim, ancak bir sistem dahilinde yapıldıkça istenen başarı sağlanabilir.(1) Dolayısıyla din eğitimi ve öğretiminde, genel eğitimin temelleri olan psikoloji ve pedagoji kurallarının bilinmesi kaçınılmazdır. Çünkü çocuğu tanımak, onun ruh ve beden gelişimini doğru olarak tespit etmek, eğitim-öğretim yapabilmenin ilk şartıdır.(2)

Özellikle din eğitimi gibi hassas bir konunun, en önemli kısmını oluşturan imân duygusunun işlenişi hususunda, çocuğun psikolojik yapısının çok iyi bilinmesi gerekmektedir. Rousseau bu gerçeği, "Çocuk zekâsını çok iyi tanıyan bir zâtın onlara mahsus bir akâid kitabı yazmasını pek isterim." ifadesiyle dile getirmektedir. (3)

Ebeveynlik, sadece olduğunuz bir şey değil, yapınanız gereken bir görevinizdir. Anne-baba olmak, eylemi gerektirir. Ebeveynlik; İslam, yaşam, ilişkiler, dürüstlük ve saygı gibi konularda çocuğunuzun neleri bilmesi gerektiğine karar vermenizi de içerir. Kendi kişisel karakterlerini oluştururken çocuklarmıza belli konularda yardım etmeyi kapsar. Anne baba olmak, çocuğumuza nasıl bağımsız ve sorumluluk sahibi iyi müslümanlar olacağı hususunda örnek olmayı gerektirir.

İslam'a ve insanlığa hizmet eden, huzurlu bir dünya ve aile için sağlıklı nesillere ihtiyaç vardır, bunun için de kadınlarımıza çok büyük görevler düşünmektedir. Kadınlarımız çocuklarmın elbiselerinin temizliğine gösterdikleri özenden daha çok kalplerinin temizliğine, çocuklarmın karmlarmı doyurmaya gösterdikleri özenden daha fazlasını kafalarmın doyurmaya özen göstermek zorundadır, aksi halde çocuklarımız bir canavar olarak yetişecektir.

Anne babaların çocuk eğitiminde en çok zorlandığı konuların başında cinsiyet eğitimi geliyor. Bunun iki sebebi var. Birincisi, konuya yetişkin gözüyle yaklaşma. İkincisi, cinsiyet eğitimini üreme bilgisinden ibaret zannetme. Bu iki hatalı yaklaşım, anne babaların işini zorlaştırıyor.

Aslında, cinsiyet eğitimi zannedildiği kadar zor bir mesele değildir. Birinci hatalı yaklaşımı bir hadis-i şerifle çözeceğiz. Peygamberimiz(a.s.m.) "Çocuğu olan onunla çocuklaşsın" buyuruyor. Burada ‘çocuklaşmak’tan kastedilen olaylara çocuk gözüyle yaklaşmak, yani psikolojideki ifadesiyle empati yapmaktır. Esasında insanları anlamanın yolu da empatiden geçer. Bir insan bizimle konuşurken veya tartışırken onu anlamanın en kolay yolu kendimizi o insanın yerine koymaktır.

Kötü bir çocuk, ya babanın yahut da her ikisinin eseridir. Çocuğunuzda gördüğünüz kötü bir huyun suçunu, mutlaka kendinizde arayın. Her anne-baba, genellikle, çocukta gördüğü yanlış bir davranışın suçunu; ya çocuğa ya da çevresine yükleme eğilimindedir. Çocuk, aileden gördüklerini taklit ederek büyür. Eğer siz, ona iyi bir terbiye vermiş iseniz; etraftan duydukları ona fazla tesir etmeyecektir.

Kötü eğitimin ilk ve en tesirli basamağı, kötü örnek sergilemektir. Her akşam eve sarhoş dönen ve kazandığı paraları meyhaneci ile paylaşan bir baba, çocuğuna ahlâki nutuklar çekse, acaba ne kadar tesirli olacaktır!..

KARŞILIKLI DAYANIŞMA (YETİŞKİNLER)

- İhtiyaçların önemlidir.

- Sen olabilir ve başkalarının eşsizliğine saygı gösterebilirsin.

- Hem bağımsız, hem de dayanışma ihtiyacında olabilirsin.

- Yıllar geçtikçe, gelişimine, ailene, arkadaşlarına, içinde yaşadığın topluma ve tüm insanlara bağlılığını geliştirebilirsin.

- Bu bağları oluşturup daha sonra bunları kendi değerlerine, sebeplerine, rollerine ve görevlerine bağlı olarak deneyebilirisin.

- Kurduğun her bağa bir katkıda bulunmaktan sorumlu olabilirsin.

- İcad edici, üretici ve neşeli olabilirsin.

- Aklına güvenebilirsin.

- İnsanlara, rollere, hayallere ve kararlara merhaba ya da güle güle diyebilirsin.

- Sevgin olgunlaşacak ve genişleyecek.

KİMLİK, CİNSELLİK VE AYRILMA (ERGENLER)

- Kim olduğunu bilebilirsen, bağımsızlık için gerekli becerileri deneyip öğrenebilirsin.

- Cinsellik ve şefkat arasındaki farkı öğrenebilirsin ve ihtiyaçlarından, avranışlarından sorumlu olabilirsin.

- Kendine ait ilgiler, bağlantılar ve sbepler geliştirebilirsin.

- Eski becerilerini yeni şekillerde kullanmayı öğrenebilirsin.

- Seni bir yetişkin olarak görmeyi sabırsızlıkla bekliyorum.

- Sevgim daima seninle olacaktır ve gerektiğinde benden yardım isteyeceğin konusunda güveniyorum.

YAPILANMA (OKUL ÇAĞI)

- Evet ya da hayır demeden önce düşünebilirsin ve hatalarından ders alabilirsin.

- Ne yapacağına karar verirken sana yardımcı olması için sezgilerine güvenebilirsin.

- Senin için uygun şeyleri yapmanın bir yolunu bulabilirsin.

- Diğerleriyle yaşamana yardımcı olacak kuralları öğrenebilirsin.

- Ne zaman ve nasıl karşı çıkabileceğini öğrenebilirsin.

- Kendin için düşünebilir ve sıkıntıda kalmak yerine yardım isteyebilirsin.

- Farklı olduğumuz zamanlarda bile seni seviyorum. Seninle birlikte büyümeyi seviyorum.

Çocuklarınızın ahlaksız ve küfürbaz; toplumun yüzkarası alemin maskarası olmamalarını istiyorsanız;

- Çocuklarınızın birkusurunu gördüğünüz zaman onlara hakaret etmeyin. Onlara kızdığınızda, öfkelendiğinizde küfür etmeyin.

- Çocuklarınızın yanında ve başka yerde ahlaklı, seviyeli ve sevimli insanlarla katiyyen alay etmeyin. Ağzınıza, dilinize ve sizi çocuklarınıza karşı hataya düşürebilecek azalarına sahip çıkın.

- Çocuklarınızın ahlaksız, başıboş ve küfürbaz olmamaları için onlarla ilginizi, bilginizi ve alkanızı kesmeyin. Onları asla kendi hallerine bırakmayın. Terkedilmişliğin yalnızlığı ile onları kıvrandırmayın.

- Çocuklarınıza evde, iş yerinizde, sokakta, caddede, her yerde canlarının istediği gibi at koşturmalarına izin vermeyin.

- Çocuklarınız birbirleriyle kavga ederken, birbirlerine hakaretler savururken ses çıkarmamazlık etmeyin. Böylesi durumlarına göz yummayın.

- Çocuklarınızı kendi gözetim sahanızın dışında bırakmayın.

- Çocuklarınızı hizmetçilerinizin eline teslim etmeyin.

01- Olumlu çocuk yetiştirebilmek basittir, ama kolay değildir. Zira olumlu çocuk yetiştirebilmenin ilk şartı olumlu ebeveyn (ana-baba'lar) olmaktır.

02- Her zaman en çok satan kitaplar şunu söyle: "Ektiğini biçersin." Başarılı insanlar şunu söyle: "İyi hammadde ile başlarsan, iyi sonuç elde edersin." O halde siz de "iyi ve olumlu ebeveynler" olun, hem siz hem de nesilleriniz kurtulsun.

03- Bir çocuğun hayatının ilk dört yılında ebeveynlerinden aldığı eğitimin önemi, dört yıllık bir kolejin verdiğinden çok daha fazla olduğunu bilmelisiniz.

04- Bir çocuk için hayat sevgi demektir. Bir babanın çocukları için yapabileceği en önemli şey annelerini sevmektir ve bir annenin çocukları için yapabileceği en önemli şey babalarını sevmektir.

05- Eğer çocuğunuzun tüm gereksinimlerini karşılar ve onu hayata hazırlarsanız işte ancak o zaman bir ebeveyn olabilirsiniz.

06- Eğer ebeveyn "hükümet, amir, polis, başbakan..." vb. kişilerin otoritelerinden herhangi bitisini küçümser veya çürütürse, çocuklarıyla arasındaki otoritenin de temelini çürütüyor demektir.

Çocuklar; tabiatın güzelliklerinden ve harükuladeliklerinden nasıl haberdar edilir?

- Çocuklar, Allah'ın san'at harikalarıyla, tabiat şahikalarıyla donattığı binbir türlü güzelliklerle ve şirinliklerle ilgilenmeyi merak sararlar. Bu durumda onlarla katiyyetle alay etmeyin. Onların bu ilgi ve meraklarını hafife almayın.

- Çocuklarınıza otla, samanla, çöple, çayırla, çimenle, böcekle, sinekle, ancak boş ve beyhude insanlar uğraşırlar demeyin.

- Çocuklarınızın dimağlarının, beyinlerinin, fikir mercilerinin, ruh dünyalarının tazeliğini koruyun, pırıl pırıllığını muhafaza edin. Asla dumura, çöküntüye uğratmayın. Onların zihinlerini bulandıracak hiçbir girişimde bulunmayın.

- Çocuklarınızın tefekkür hislerini, üretme duygularını, geniş ufuklu olma buudlarını köreltmeyin. Onların daha çocukken tökezletmeyin.

- Çocuklarınızı, duygusuz, hissiz, içsiz, ruhsuz, huysuz, bilinçsiz, seviyesiz, kaba-saba, ham-hayal, softa-yobaz yapmayın. Onları yarınla böyle hazırlamayın.

Çocukların "kişilik gelişmeleri ve sağlıklı yetiştirilmeleri" nasıl olmalıdır?

- Kişilik gelişimi yönünden en önemli dönem, ruh sağlığının temellerinin atıldığı 0-6 yaş arasıdır. Hayatının bu devresini yeterli ilgi ve sevgiden mahrum geçirmiş çocukların, yetişkinlik yıllarında ruhi açıdan bazı dengesizlikler gösterme ihtimali büyüktür.

- Aslında çocuğun ruh sağlığı hamilelik öncesine dayanır. Anne ve baba adayının birbirini seven, anlayışla yaklaşan çift olmaları önemlidir. Anne-baba, çocuk yetiştirmeye istekli ve gerekli şartlara sahip olmalıdır. Ayrıca çocukların cinsi eğitim, güven duygusu, ailede yeri olma, sevgi, ilgi, şefkat ve benzeri ihtiyaçlarını karşılamada mes'uliyet hissi taşımalıdırlar.

GÜÇ VE KİMLİK (3 YAŞTAN 5 YAŞA KADAR)

- Kim olduğunu araştırabilir diğer insanların kim olduğunu bulabilirsin.
- Aynı anda hem güçlü olup, hem de yardım isteyebilirsin.
- Güçlü olmak için değişik yollar ve roller deneyebilirsin.
- Davranışlarının sonuçlarını bulabilirsin.
- Hissettiğin her şeyi kabul ediyorum.
- Neyin hayal, neyin gerçek olduğunu öğrenebilirsin.
- Seni olduğun gibi seviyorum.

Özellikle çocuğun ikinci ve üçüncü yılı, tuvalet eğitimin verildiği çağdır. Bu çağında çocukta çok önemli değişiklikler zuhur etmektedir. Malum olduğu üzere bu dönemde çocuk yürümeye ve konuşmaya başlamıştır. Bu durumu çocuğu "edilgen, güçsüz ve bağımlı" olmaktan çıkarır. Çocuk bu çağında yürürken dengesiz, hareketlerinde bazan beceriksiz olduğu da muhakkaktır. Buna rağmen çocuk her şeye uzanmak, herşeyi tutmak istediğindedir.

Yani adeta o artık kendi kendisinin özgürlüğünü ilan etmektedir. İşte tam bu sıralarda çocuğa tuvalet eğitimi verilmesi icab etmektedir. Bu mevzuda ana ve babalara yapılabilecek tavsiye ve telkinlerden bazıları şunlardır:

- Çocuğa tuvalet alışkanlığı, 20 aylık olduktan sonra başlanabilir. Bununla birlikte şu temel ilkeler de unutulmamalıdır.

- Birincisi; hiçbir annenin, çocuğu hazır olmadığı sürece onu tuvalete alıştıramıyacağı gerçeğidir.

- İkincisi; çocuk ödüllendirilmeyi ve sevilmeyi bekler. Çocuğunuzla ilişkileriniz iyi değilse, onu tuvalete alıştırmakta güçlük çekersiniz.